(Hình minh họa: Joshua Herrera/Unsplash)
Hàng năm, một cuộc tranh luận sôi nổi, dai dẳng lại xuất hiện trên các diễn đàn và bàn ăn gia đình: Liệu bộ phim hành động kinh điển “Die Hard” có phải là một tác phẩm điện ảnh Giáng Sinh thực thụ?
Mặc dù nội dung chính của bộ phim là cuộc đối đầu sinh tử giữa John McClane và bọn khủng bố tại một bữa tiệc công ty, bối cảnh đêm Noel hiện diện rõ nét, thách thức những định nghĩa truyền thống về thể loại phim lễ hội. Việc đưa một tác phẩm hành động căng thẳng, đẫm máu vào danh sách xem phim thường niên bên cạnh “It’s a Wonderful Life” nói lên điều gì đó sâu sắc hơn về cách chúng ta nhận thức và sử dụng mùa Giáng Sinh trong nghệ thuật kể chuyện.
Không chỉ “Die Hard,” rất nhiều tác phẩm điện ảnh đáng nhớ – từ những bộ phim hành động gay cấn đến những thước phim hài lãng mạn và những bộ phim siêu anh hùng – chọn mùa Giáng Sinh làm bối cảnh cốt lõi. Quyết định có chủ đích này của các nhà làm phim không đơn thuần là một sự lựa chọn ngẫu nhiên; nó thêm một lớp cảm xúc phức tạp, một cơ hội để suy ngẫm và một tầng ý nghĩa châm biếm chủ đề vào những câu chuyện không chỉ đơn thuần xoay quanh Ông Già Noel, tuần lộc và tiếng chuông xe trượt tuyết. Mùa lễ trở thành một ống kính khuếch đại, làm nổi bật sự cô lập, sự khao khát kết nối, sự tương phản sắc nét giữa lý tưởng của ngày lễ và sự hỗn loạn của cuộc sống thực.
Sự kết hợp giữa những màn cháy nổ, rượt đuổi và sự ấm áp của ánh đèn lễ hội tạo nên một sự mâu thuẫn hình ảnh và chủ đề đầy mạnh mẽ.
Biên kịch lừng danh Shane Black biến việc đặt bối cảnh câu chuyện của mình vào mùa lễ hội thành một nét đặc trưng, một bút pháp nghệ thuật. Ông chủ ý sử dụng thời điểm Giáng Sinh như một giai đoạn để suy ngẫm, một khoảng lặng mang tính nội tâm nơi các nhân vật thường buộc phải nhìn lại những lựa chọn cuộc đời mình, những mất mát mà họ gánh chịu. Điều này tạo nên sự đối lập mạnh mẽ: bên ngoài khung hình, tuyết rơi và những bài ca Giáng Sinh vang vọng; bên trong, sự hỗn loạn, súng nổ và những quyết định sinh tử diễn ra. Sự tương phản này làm tăng gấp đôi chiều sâu cảm xúc của các nhân vật.
Lethal Weapon: Bộ phim về đôi cảnh sát kinh điển của thập niên 80 này giới thiệu chàng thám tử Martin Riggs (do Mel Gibson đóng), một người đau buồn và liều lĩnh sau cái chết của vợ, và đối tác thực dụng Roger Murtaugh (do Danny Glover diễn). Lấy bối cảnh giữa ánh đèn lễ hội chói lọi của Los Angeles, California, cuộc truy đuổi những kẻ buôn lậu ma túy của họ càng thêm phần xúc động. Những buổi tụ tập gia đình, những bữa tiệc vui vẻ của Murtaugh chỉ làm tăng thêm nỗi đau buồn day dứt của Riggs về người vợ quá cố. Bối cảnh lễ hội cho thấy Riggs đứng ở ranh giới mong manh giữa sự sống và cái chết, sự cô độc và cộng đồng, khiến hành trình chuộc tội và tìm lại ý nghĩa cuộc sống của anh trở nên thấm thía.
Kiss Kiss Bang Bang
Black tái sử dụng công thức này trong bộ phim hài đen tối, đầy mưu mẹo này. Bối cảnh Hollywood tráng lệ vào mùa Noel phục vụ như một tấm phông nền đầy mỉa mai cho một câu chuyện về những vụ án mạng, lừa đảo và những nhân vật có đạo đức mờ ám. Ánh đèn Noel lung linh chỉ làm nổi bật sự mục nát và tối tăm dưới vẻ ngoài hào nhoáng.
Batman Returns
Phần tiếp theo vào năm 1992 của Tim Burton lấy bối cảnh thành phố đầy tội phạm Gotham ngập trong tuyết trắng và tội ác. Sự hiện diện dày đặc của trang trí Giáng Sinh – như lễ thắp sáng cây thông Noel hoành tráng và những điểm nhấn màu đỏ, xanh lá cây – mang đến một vẻ đẹp u ám, Gothic cho toàn bộ sự kiện. Tông màu lễ hội, được lọc qua tầm nhìn siêu thực của Burton, trở thành nỗi ám ảnh.
Bộ phim giới thiệu hai nhân vật phản diện với nguồn gốc Giáng Sinh đen tối: Penguin (do Danny DeVito thủ vai), một đứa trẻ bị cha mẹ bỏ rơi vào dịp Noel, và Max Shreck (do Christopher Walken đóng), một doanh nhân độc ác giống như Scrooge, thể hiện sự đối lập giữa niềm vui ngày lễ và sự suy đồi của đô thị. Mùa Norl ở Gotham không mang đến một niềm hy vọng, mà nó chứa đựng một tấm màn che giấu sự điên rồ.
Những buổi họp mặt gia đình thường xuyên và kỳ vọng về sự hoàn hảo vào dịp Noel tạo ra một môi cảnh tượng tuyệt vời cho những mối tình bất ngờ, những hiểu lầm hài hước và sự khám phá nội tâm.
Mùa lễ là thời điểm mà những ranh giới xã hội dường như mềm đi và những khoảnh khắc cảm xúc mãnh liệt được chấp nhận hơn. Điều này tạo cơ hội vàng cho thể loại hài lãng mạn.
Sleepless in Seattle
Mặc dù bộ phim hài lãng mạn kinh điển của Meg Ryan và Tom Hanks trải dài qua nhiều tháng, toàn bộ động lực của câu chuyện bắt đầu vào Đêm Giáng Sinh. Một cậu bé, Jonah, gọi đến một chương trình phát thanh quốc gia để tìm kiếm một người vợ mới cho người cha góa vợ của mình, Sam (do Hanks đóng). Annie (do Ryan thủ vai) ở bờ bên kia đất nước nghe thấy cuộc gọi, thúc đẩy cô xem xét lại lễ đính hôn và bắt đầu một hành trình xuyên quốc gia, được kích hoạt bởi tinh thần lễ hội khuyến khích sự can đảm và lãng mạn. Giáng Sinh là chất xúc tác.
While You Were Sleeping
Sandra Bullock thể hiện vai Lucy, một nhân viên giao thông đơn độc, dũng cảm cứu Peter, người cô thầm thương trộm nhớ, khỏi một vụ tai nạn tàu hỏa vào ngày Giáng Sinh ở Chicago. Sự nhầm lẫn sau đó khiến gia đình Peter tin cô là hôn thê của anh. Toàn bộ màn kịch hoành tráng diễn ra trong bối cảnh những buổi tụ họp ấm áp, ồn ào nhân dịp Noel, khiến Lucy dần nảy sinh tình cảm với Jack, anh trai của Peter, trong bầu không khí ấm cúng, đầy hy vọng của mùa lễ.
The Ref
Tác phẩm hài đen tối này khắc họa một cách hoàn hảo sự căng thẳng và áp lực của một gia đình bất hòa vào đêm Noel. Khi tên tội phạm Gus (do Denis Leary diễn xuất) đang trốn cảnh sát, hắn bắt giữ hai người luôn cãi vã lẫn nhau, Lloyd và Caroline (Judy Davis và Kevin Spacey), làm con tin trong chính ngôi nhà của họ. Bối cảnh ngày lễ không chỉ làm tăng cảm giác bị mắc kẹt mà còn buộc các nhân vật phải đối mặt với những truyền thống gia đình kỳ quặc và những mối quan hệ tan vỡ trong một môi trường áp lực cao. Giáng Sinh trở thành một lò luyện chứa đựng những ấm ức tích tụ, buộc mọi người phải nói ra sự thật.
Trading Places
Tác phẩm hài châm biếm thập niên 80 này là một phiên bản hiện đại của Freaky Friday, với hai triệu phú giàu có đánh cược về khả năng hoán đổi cuộc đời của một người quản lý tài chính thượng lưu và một kẻ lừa đảo đường phố. Lấy bối cảnh Philadelphia vào dịp lễ, không khí lễ hội được thể hiện rõ nét nhất qua hình ảnh nhân vật Louis Winthorpe III của Dan Aykroyd. Khi rơi vào cảnh nghèo khó, anh khoác lên mình bộ đồ Ông Già Noel rách rưới, bẩn thỉu – một dấu hiệu trực quan mạnh mẽ về sự sa ngã của anh và sự mỉa mai về thời điểm lễ hội của bộ phim.
Những khoảnh khắc hồi hộp và chiều sâu của nội dung phim
Một số bộ phim sử dụng bối cảnh lễ hội để nhấn mạnh tông điệu hoặc nội dung chủ đề một cách đặc biệt hiệu quả, ngay cả khi cốt truyện không hoàn toàn xoay quanh Noel. Mùa lễ trở thành một công cụ kịch tính mạnh mẽ.
Gremlins
Mặc dù ra mắt vào mùa hè, phim hài kinh dị này vẫn là một ứng cử viên nặng ký cho mùa Noel. Toàn bộ cốt truyện hỗn loạn được khơi mào bởi một món quà Giáng Sinh định mệnh: một sinh vật giống Mogwai tên là Gizmo. Ba quy tắc nghiêm ngặt về việc chăm sóc sinh vật này – đặc biệt quy tắc không cho nó ăn sau nửa đêm – bị phá vỡ một cách thảm khốc trong kỳ nghỉ tuyết rơi. Điều này biến một mùa lễ yên bình ở một thị trấn nhỏ thành một cuộc bao vây kinh hoàng, đầy rẫy những con quỷ láu cá. Bộ phim châm biếm sự thương mại hóa và những kỳ vọng không thực tế của Giáng Sinh, cảnh báo về hậu quả của việc sở hữu vật chất một cách thiếu trách nhiệm.
Rent
Bộ phim chuyển thể từ vở nhạc kịch Broadway nổi tiếng mở đầu bằng câu hát dứt khoát: “Ngày 24 Tháng Mười Hai, chín giờ tối chuẩn miền Đông,” ngay lập tức neo câu chuyện về những nghệ sĩ New York đang gặp khó khăn và cuộc chiến chống đói nghèo, bệnh tật của họ vào thực tế trần trụi của đêm Noel. Mặc dù câu chuyện khám phá trọn vẹn một năm (525,600 phút), nhưng điểm khởi đầu tuyệt vọng của ngày lễ làm nổi bật sự cô lập của các nhân vật. Sự đối lập giữa sự vui vẻ, hào phóng của thế giới bên ngoài và sự đấu tranh để duy trì cuộc sống của họ làm sâu sắc thêm cảm giác khao khát cộng đồng và sự chấp nhận.
Monty Python’s Life of Brian
Mặc dù là một phim hài châm biếm tập trung vào sự nhận dạng sai lầm và chủ nghĩa cuồng tín tôn giáo, cốt truyện xoay quanh việc Brian được sinh ra vào đúng ngày Giáng Sinh – trong chuồng ngựa bên cạnh Chúa Jesus. Sự trùng hợp ngẫu nhiên này, một sự thật trớ trêu mang tính lịch sử, trở thành nguồn gốc của phần lớn sự nhầm lẫn và hài hước theo sau anh, khiến nó trở thành một tác phẩm châm biếm xoay quanh ngày lễ. Nó sử dụng bối cảnh Giáng Sinh nguyên thủy để thách thức những sự thật được chấp nhận một cách giáo điều.
Những bộ phim đa dạng này chứng minh rằng thể loại “phim Giáng Sinh” rộng lớn hơn nhiều so với chủ nghĩa tình cảm theo mùa. Kỳ nghỉ lễ đóng vai trò như một công cụ kịch tính đắc lực:
Bằng cách đặt một cuộc khủng hoảng (ví dụ: một vụ bắt cóc con tin, một cuộc rượt đuổi ma túy) vào thời điểm mọi người kỳ vọng hòa bình và niềm vui, các nhà làm phim tạo ra sự căng thẳng tối đa.
Mùa Giáng Sinh thường gắn liền với gia đình và đoàn tụ. Đối với những nhân vật cô độc hoặc đang chịu đựng mất mát, sự tương phản này làm tăng thêm nỗi đau của họ (như Riggs trong Lethal Weapon).
Việc sử dụng một ngày lễ cụ thể mang lại một khung thời gian tự nhiên, tạo thêm áp lực phải hoàn thành nhiệm vụ, tìm ra tình yêu, hoặc đối diện với sự thật trước khi thời điểm kết thúc.
Do đó lần tới khi cuộc tranh luận về tính chất Giáng Sinh của một bộ phim bắt đầu, chúng ta cần nhớ dấu hiệu của một tác phẩm về mùa Noel đôi khi chỉ nằm ở việc bối cảnh của nó có làm tăng thêm sự kịch tính của thời điểm tuyệt vời và phức tạp nhất trong năm hay không. Bộ phim không nhất thiết phải tôn vinh Giáng Sinh; nó chỉ cần sử dụng mùa lễ này một cách hiệu quả để kể câu chuyện.
(theo Mentalfloss)
Nguyên Lee